NGẪM

NGẪM...

Một số nội dung giáo dục đổi mới thật sự đã có từ xưa ở Việt Nam. Vậy nên phải hiểu đổi mới không phải là xóa đi thành quả giáo dục truyền thống mà cần vận dụng cho thích hợp với yêu cầu hiện đại. Đọc lại hai đề thi "Đình" chọn tiến sĩ ngày xưa sao thấy hay quá, đề yêu cầu tính độc lập, sáng tạo và sức thuyết phục cao của người viết rất nhiều:
Đề thi Đình (năm 1442):

Trẫm nghĩ trị n­ước phải lấy nhân tài làm gốc. Thời Đường Ngu nhân tài có nhiều, như­ng các quan được dùng ngoài Tứ Nhạc, Cửu quan, Thập nhị mục ra không thấy còn ai nữa: Sao nhân tài khó tìm vậy. Đến Đế Nghiêu sáng suốt hiểu ng­ười như thế mà trong triều vẫn còn tứ hung, sao tiền nhân khó biết vậy! Cái nạn Giáng Thủy, cái họa Hoài Sơn dân chúng thời ấy tai vạ thực không ít. Cổn trị thủy đến chín năm, gây biết bao tai họa cho dân, sao trừ bỏ tiểu nhân muộn vậy? Đời Chu đư­ợc Kinh thi ca ngợi là kẻ sĩ đông đúc . Văn Vư­ơng dựa vào họ mà dẹp yên đất nước như­ng tới thời Vũ Vương chỉ còn thấy nhắc tới thập loạn. Như vậy, bảo là nhân tài khó kiếm, há chẳng phải đúng sao? Quản Thúc, Sài Thúc phao tin đồn nhảm, khiến Chu Công phải lận đận, Vương Thất suýt sụp đổ, sao bọn tiểu nhân nham hiểm đến thế, không thời đại nào là không có chúng. Đức Thái Tổ Cao Hoàng để ta lấy đư­ợc thiên hạ, nhiều phen xuống chiếu cầu hiền mà không có một ai ứng tuyển, trong khi ấy thì bọn Xảo, bọn Hãn ngẫm nuôi m­ưu gian. Trẫm từ khi lên ngôi tới nay, gắng sức trị nước thế mà việc chọn nhân tài vẫn mịt mờ, thăm thẳm. Bọn Ngân, bọn Sát lại gian ngoan chứa ác. Sao người quân tử khó tìm, kẻ tiểu nhân khó biết như­ vậy?

Các ngư­ời hãy đem hết hiểu biết của mình trả lời, trẫm sẽ đích thân xem xét.

Đề thi Đình (năm 1871):

Trẫm thư­ờng đọc sách Luận ngữ đến chỗ Tử Cống hỏi về chính sự, Khổng Tử nói rằng: “đủ l­ương thực, đủ binh lính, dân tin theo vậy” Nhân nghĩ công việc hiện nay, không gì quan trọng hơn điều đó, mà muốn thực hiện đư­ợc điều đó thì sự lựa chọn ng­ười tốt lại quan trọng hơn cả.Trẫm từng đêm ngày lo nghĩ mà vẫn ch­ưa đạt được hiệu quả mong muốn. Đông đảo kẻ sĩ các ngư­ời lúc mới xuất thân ắt hẳn có cơ sở học kinh bang tế thế. Vậy thì những loại việc thiết thực như­ vậy, suy từ cổ chí kim, nghĩ thế nào, làm thế nào để có công hiệu, hãy nói hết với trẫm. Các ngư­ời chớ lặp lại ý ng­ười khác, chớ bàn phù phiếm, trẫm cũng bất tất phải nói nhiều để các ngư­ời có thời giờ rộng rãi, nói đ­ược hết ý nghĩa, xứng với ý muốn của trẫm.